پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در همین مسیر و طبق قانون اساسی ملهم از آیین رهایی بخش اسلام، وظایفی را بر عهده گرفتند که باید آنها را به نحو احسن و برای پیشرفت، حل معضلات کلان اقتصادی، ایجاد اشتغال و رفاه و ارتقای سطح فرهنگی و اجتماعی جامعه و نیز تحقق عدالت در کشور و مبارزه واقعی با فساد انجام دهند. در این میان و تقریبا در تمامی دوره‌ها مقوله مهمی در بیشتر حوزه‌های انتخابی کم و بیش به عنوان یکی از فاکتورهای جنجال برانگیز در تایید و ردّ کاندیداهای نمایندگی مجلس از سوی مردم وجود داشته که همان بحث بومی بودن کاندیداها است که البته در تصدی سایر مسئولیتهای اجرایی در هر استان و منطقه جغرافیایی نیز همواره از سوی برخی از شهروندان، رسانه‌ها و کارشناسان مورد توجه قرار گرفته و در موارد غیر بومی بودن شخص منتخب یا منتصب، مورد نقد جدی از سوی آنها نیز بوده است.
اما آیا واقعاً بومی بودن یک مسئول یا نماینده برای یک منطقه و حوزه جغرافیایی اولویت مهم و قابل اتکایی در انتخاب وی به شمار می‌آید؟ شما به عنوان یک شهروند و برای پیش برد منافع اجتماعی خویش از بین یک کاندیدای بومی و غیر بومی کدام یک را برمی‌گزینید؟ و انتخاب و انتصاب یک فرد غیر بومی چه اثری در پیشرفت و پسرفت‌های یک منطقه دارد؟ سوالات مهمی که با توجه به پیش رو بودن انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در اسفندماه جاری و تب و تابی که آرام آرام در دل جامعه رسوخ می‌کند طرح و پاسخ به آنها قطعاً می‌تواند در کنار سایر موارد، مسیر پرسش و هدف‌گذاری در انتخاب یک کاندیدای اصلح را روشن‌تر ساخته و سبب پیشرفت آگاهی در شهروندان برای انتخاب و پذیرش فرد اصلح گردد.
برای پاسخ به این سؤالات لازم است تا مروری کلی به وظایف مهم نمایندگان در قوانین بیندازیم و در مقام قیاس یک کاندیدای اصلح، اثر بومی بودن وی بر تصمیمات و ارائه طرح‌ها را بررسی نماییم.
طبق اصول ۷۱ تا ۹۰ قانون اساسی، وظایف عمده مجلس در دو بخش قانونگذاری و نظارت خلاصه می شود. یک نماینده می تواند در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی، قانون وضع کند و البته این قوانین نمی‌تواند در مغایرت با اصول و احکام مذهب رسمی کشور یا قانون اساسی باشد که تشخیص این امر بر عهده شورای نگهبان است اما شرح و تفسیر قوانین عادی در صلاحیت مجلس است. همچنین نماینده حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را دارد و عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها وموافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس برسد. وظیفه بعدی نماینده مجلس سؤال از وزرا و رئیس جمهور است. دیگر وظایف مجلس رسیدگی به شکایت طرز کار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضاییه است و مجلس موظف است به این شکایات رسیدگی کند و پاسخ کافی بدهد و در مواردی که شکایت به قوه مجریه یا قوه قضائیه مربوط است رسیدگی و پاسخ کافی از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتیجه را اعلام کند. به این ترتیب، نماینده در برابر تمام مردم مسئول است و حق دارد در همه مسائل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر کند و سمت نمایندگی، قائم به شخص است و قابل واگذاری به دیگری نیست. با همین مرور ساده و با تکیه بر وضع قوانین مهم در مجلس که نماینده در تمامی آنها نقش اصلی را ایفا می‌کند یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نماینده یعنی شایسته بودن وی و برتری از منظر شناخت نیازها و ارائه راهکارها برای حل مشکلات و تلاش در جهت استمرار حرکت در مسیر موفقیت‌ها استنتاج می‌شود. اما آیا این وظایف با انتخاب یک فرد بومی در ارتباط است؟
همین چند سال پیش در فروردین ماه ۱۳۹۸، ماده ۱۲ طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مربوط به شرایط عمومی و اختصاصی کاندیداهای انتخابات مجلس در جلسه‌ای علنی تصویب شد و در تبصره یک ماده ۲۸ مکرر آن این مورد مستقیماً مورد توجه قرار گرفت که “هر داوطلب نمایندگی باید خود یا یکی از والدینش متولد محدوده جغرافیایی حوزه انتخابیه فرعی محل ثبت نام باشد. یا سابقه حداقل ۷ سال سکونت غیر مستمر یا سابقه حداقل ۵ سال سکونت مستمر متصل به زمان ثبت نام در آن محدوده یا سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی در آن حوزه را داشته باشد” که البته این قانون در مجلس تصویب شد و برای بررسی به شورای نگهبان ارسال شد، اما شورای نگهبان با بعضی از قسمت‌های آن مخالفت کرده و آن را به مجلس عودت داد تا بازنگری شود اما در مجلس دهم این قانون اصلاح نشد و لذا به قانون نیز تبدیل نشد.
پیش از اعلام نظر در جهت تأیید یا ردّ این طرح، لازم است برخی ویژگی‌های یک نماینده اصلح را که به احتمال زیاد در خصوص آنها یک اتفاق نظر جمعی در میان قاطبه مردم نسبت به نمایندگان و منتخبان مردم وجود دارد را با هم مرور کنیم؛ ۱-نماینده باید متخصص و اهل پژوهش باشد ۲- آشنایی به امور مردم (شناخت زیر و بم‌های حوزه انتخابی و دردمند) یکی دیگر از ویژگی‌های اصلی یک نماینده است ۳- آشنایی نماینده به وظایف نمایندگان از ضروریات کاری وی به حساب می‌آید و ۴- تعهد، ایمان و برخورداری از خصوصیات اخلاقی مثبت جزو لاینفک خصوصیات یک نماینده اصلح است. اکنون با نظر به وظایف منتخبان و انتظارات مردم از کاندیدای اصلح، می‌توانیم در مسیری هموارتر گام برداشته و در مقام پاسخ به پرسش‌های مطرح شده در ابتدای مقاله قرار گیریم. حال در جواب این سؤال که آیا بومی بودن یک نماینده یا مسئول، اولویت قابل اتکایی درانتخاب وی است می‌توان گفت بله؟ چرا که هر چقدر هم که یک نماینده متخصص و با ایمان باشد به دلیل اینکه درک و شناخت عمیقی که به واسطه زیست طولانی‌مدت در یک منطقه محلی به دست می‌آید را ندارد و با نیازها و درخواست‌های حقیقی مردم آن منطقه بیگانه است در ارائه طرح‌ها و نظارت بر امور آن منطقه دچار فاصله با مردم شده و قابلیت رفع موانع و پیشبرد امور را به درستی از خود سلب می‌کند.
به همین ترتیب پاسخ به سوال دوم و سوم نیز به دست می‌آید و آن هم این است که یک شهروند قطعًا ترجیح می‌دهد که کاندیدای متخصصی را به نمایندگی از خود به خانه ملت بفرستد که به دلیل بومی بودن در آن منطقه اشراف بیشتری نسبت به طرح و ارائه مسائل مردم آن منطقه دارد که قطعاً با بهره‌گیری از پژوهش‌ها و علوم روز به پیشرفت و توسعه آن منطقه نیز کمک کند. و اما در پاسخ به سوال آخر که آیا وظایف و انتظارات از یک نماینده با بومی بودن وی در ارتباط است نیز می‌توان پاسخ مثبت داد و آن هم از این منظر که به روشنی واضح است که کاندیدای برخاسته از یک منطقه که در همان حوزه اعلام به حضور نموده است نسبت به کاندیدای دیگری که به همان میزان صلاحیت اخلاقی و تخصص در کار داشته و در حوزه‌ای غیر بومی ثبت‌نام نموده، موفق‌تر است، چرا که اصولاً به دلیل پیشینه زندگی در آن منطقه و شناخت بیشتری که مردم آن منطقه از زندگی آن فرد و منش زندگی و خانوادگی وی در قیاس با فرد غیر بومی دارند، راستی آزمایی وعده‌‌ها و روش کار وی در دسترس‌تر است و علاوه بر آن، خود کاندیدا نیز عِرق و علاقه بیشتری برای به نتیجه رساندن کارها در منطقه‌ای که در آن زیست نموده و کم و کاستی‌ها را از نزدیک و در طول دوره‌ای طولانی‌تر درک کرده، دارد و به تبع آن با شناخت ظرفیت‌ها، علاقه و انرژی بیشتری، هم در سطح حوزه انتخابیه و هم در سطح کلان برای گرفتن تصمیمات درست و شایسته از خود بروز خواهد داد که این نیز خود، بخشی از وظایف مهم وی با توجه به اشراف و آگاهی کسب شده نسبت به منطقه و کشور خواهد بود. امید که در کنار تجمیع ویژگی‌های مهمی که به طور خلاصه به آن اشاره شد، مردم با حضور آگاهانه و پرشور، زمینه انتخاب افرادی آگاه و بومی را پایه‌ریزی نمایند تا به این وسیله، نمایندگان آتی مردم ، ضمن جلب اطمینان بیشتر به دلیل شناخت جامع‌تری که نسبت به آنها وجود دارد، زمینه حل مشکلات و قرار گرفتن در مسیر توسعه در سطح شهر و استان را در خانه ملت فراهم آورند.
رئیس انجمن صنفی مدیران رسانه استان
مسعود پورصالحی
